تهویه مطبوع اتاق عمل

به دلیل حساسیت بالای بدن بیمار حین جراحی، کنترل آلودگی اتاق عمل از اهمیت بالایی برخوردار است. بنابراین، تهویه اتاق عمل، نوع توزیع جریان هوا و نوع فیلتراسیون اتاق عمل باید به نحوی باشد که میزان کنترل آلودگی یا عفونت در فضای اتاق، به حداکثر مقدار ممکن برسد. حتی نوع معماری اتاق عمل به طوری است که پارامتر کنترل آلودگی در آن رعایت شود. به عنوان مثال ما هیج زاویه 90 درجه در اتاق عمل نمی بینیم و تمامی گوشه های اتاق عمل به صورت زاویه دار ساخته می شود تا از تجمع آلودگی در زوایای نوک تیز جلوگیری شود. پس طراحی تاسیسات اتاق عمل از اهمیت بالایی برخوردار هستند.

انواع سیسیتم های تهویه مطبوع در اتاق عمل

سیستم های تهویه مطبوع در اتاق عمل شامل موارد زیر هستند :

• چیلر تراکمی
• هواساز هایژنیک
• اگزاست فن
• فن کویل که در تهویه فضا آزمایشگاهی کاربرد دارد.

هواساز هایژنیک در تهویه فضا اتاق عمل

از بین انواع هواساز های بیمارستان که در بازار موجود هستند، هواساز هایژنیک کاربرد و بازدهی بالایی در تهویه مطبوع بیمارستان ها به ویژه در اتاق های عمل دارد. این سیستم مجهز به فیلتر هپا بوده و فرآیند کار آن در اتاق عمل، به این صورت است که ابتدا هوای پاک و تمیز را از طریق رد شدن از چند فیلتر، از جمله فیلتر های سیمی و کیسه ای با قابلیت جذب ذرات تا 95% و فیلتر هپا با قابلیت جذب ذراتی به قطر 0.3 میکرون، Fine Filter و Pre Filter وارد محیط اتاق عمل می کند.

ویژگی های هواساز هایژنیک

• رطوبت زدایی قوی
• فیلترینگ مرحله ای
• بدون صدا و لرزش
• کویل های راندمان بالا
• دارای مواد آب بندی ضد باکتریایی
• ایجاد هوایی پاک، به طور یکنواخت
• دارای ساختاری مناسب مطابق با استاندارد های جدید

فیتر هپا هواساز

از فیلتر های تعبیه شده در فضا اتاق عمل فیلتر هپا می باشد. در سیستم های تهویه ای که از فیلتر هپا استفاده میشود، ذرات معلق با برخورد به بافت متراکم فیلتر هپا در آن جاگیر شده و هوای تمیز و عاری از هرگونه آلودگی با حرکت منحنی از راه‌های باز میان فیلتر عبور می ‌کنند.

آلودگی های فضا اتاق عمل

از اصلی ترین آلودگی های این بخش میتوان به این موارد اشاره کرد :

• میکروارگانیسم ها
• گرد و غبار
• آئروسل
• پرز
• سلول های پوست
• قطرات تنفسی

توزیع جریان هوا در اتاق عمل

توزیع جریان هوا در اتاق عمل از طریق دریچه های ساپلای که در سقف اتاق عمل قرار دارد (دریچه های Laminar Flow) وارد اتاق عمل می شود و با همراه کردن آلودگی عفونت از کنار تخت بیمار از طریق دریچه های اگزاست که در چهار طرف کنج اتاق عمل قرار دارد، خارج می شود. در هر کنج اتاق عمل دو دریچه اگزاست داریم که در فاصله های 10 تا 20 سانتی متری از سقف و از کف اتاق قرار دارند. با توجه به این که هوای وارد شده از طریق دریچه های ساپلای، آلودگی و عفونت را همراه خود می کند و سنگین می شود، 2/3 هوا از طریق درچه اگزاست پایین خارج شده و باقی آن که نتوانسته است از دریچه پایینی خارج شود، از دریچه اگزاست بالایی خارج می شود. در ستون سقفی گاز های طبی و پریز های برق قرار می گیرند و چراغ جراحی  برای روشنایی فضای اتاق عمل استفاده قرار می گیرد. همانطور که در تصویر زیر مشاهده می کنید، توزیع جریان هوا از سقف و دریچه های Laminar Flow انجام می شود و یک پرده هوایی در اطراف تخت جراحی ایجاد می کند که موجب می شود، تخت بیمار یک محیط کاملا پاکیزه بماند و هرگونه آلودگی که در اتاق عمل ایجاد می شود (بیشترین آلودگی توسط پرسنل اتاق عمل ایجاد می شود) را با خودش همراه کرده و از طریق دریچه های اگزاست خارج می کند.

پلان معکوس اتاق عمل در تصویر زیر قرار داده شده است.

همانطور که گفتیم، 4 طرف اتاق عمل به صورت زاویه دار ساخته می شود که از تجمع آلودگی جلوگیری شود. چراغ اتاق عمل در مرکز اتاق و بالای تخت بیمار قرار می گیرد و ستون سقفی بیهوشی که بالای تخت بیمار و ستون سقف جراحی که پایین تخت بیمار قرار می گیرد.

استاندارد های تهویه در اتاق عمل

از اساسی ترین معیار هایی که در طراحی و ساخت اتاق عمل باید رعایت شود، کنترل عفونت می باشد. اتاق های عمل باید به گونه ای طراحی شوند که از انتشار عفونت به داخل محل جراحی جلوگیری کرده و در عین حال از سرایت عفونت این اتاق ها به بخش های دیگر بیمارستان، جلوگیری نماید.

هوارسانی در اتاق عمل

در خصوص نحوه هوا رسانی به اتاق عمل هر اتاق عمل باید یک هواساز مجزا به خود را داشته باشد. طبق تصویر زیر، برای هر اتاق عمل باید یک هواساز مجزا داشته باشیم تا کنترل دمای اتاق عمل به صورت مستقل صورت گیرد.

حداقل فاصله هواساز ها تا بخش جراحی باید 6 متر باشد. هوای ساپلای بعد از اینکه وارد اتاق عمل شد، به دو انشعاب فرعی تقسیم می شود و برای هر انشعاب هم 2 تا درچه سقفی روی Laminar Flow در نظر گرفته می شود که دریچه ها نیز از نوع دریچه های سوراخ دار یا اصطلاحا Perforated Diffuser هستند. هوای اگزاست نیز از 4 طرف کنج های اتاق عمل خارج می شود.

فشار هوا اتاق عمل

نحوه فشار های نسبی بخش جراحی به این صورت است که اتاق عمل نسبت به انبار استریل فرعی و انبار تجهیزات پزشکی فشار منفی دارد. در مورد فشار مثبت اتاق عمل نیز به این صورت که نسبت به اسکراب و راهرو، فشار مثبت دارد. طبق جدولی زیر در خصوص شرایط و نحوه طراحی اتاق عمل ، اتاق های عمل جراحی با بازگردانی هوا باید حداقل جایجایی هوای آن ها حداقل 25 air change باشد .

تعویض هوا اتاق عمل

رطوبت و دما استاندارد اتاق عمل

در اینگونه اتاق های عمل که خیلی هم مرسوم نیست، باید در خط برگشت هوا فیلتر هپا نصب شود که به دلیل هزینه های نگهداری و نصب عموما از این روش استفاده نمی کنند. روش مرسوم اتاق های بدون بازگردانی هوا است که در این روش حداقل جایجایی هوا طبق استاندارد ها یا 15 air change و یا 20 air change است. شرایط دمایی استاندارد اتاق عمل نیز بین 24 تا 28 درجه سانتی گراد و رطوبت اتاق عمل نیز بین 45 تا 55 درصد است.

نکته ای که اینجا حائز اهمیت است، این است که شما باید مقدار air change را با مقدار محاسبه بار برودتی که از کریر به دست می آورید، مقایسه کنید زیرا در یک سری از اتاق های عمل بسته به شرایط اقلیمی و قرارگیری اتاق عمل، ممکن است این 15 air change از آن مقدار CFM خروجی بار برودتی کریر کمتر شود. بنابراین باید مقایسه ای بین دو عدد صورت گیرد و هرکدام که بزرگتر بود، ملاک طراحی قرار می گیرد . جهت اطلاع از تهویه مطبوع بیمارستان مقاله طراحی و اجرای تهویه مطبوع بیمارستان را مطالعه کنید .

سخن پایانی

امیدوارم از این مقاله گنجینه تاسیست لذت برده و نکات مفید را کسب کرده باشید. در بیمارستان همیشه و به صورت دائمی از اتاق عمل استفاده نمی شود. به نظر شما آیا باید هواساز های اتاق عمل را خاموش کنیم یا درحالت روشن قرار بگیرد ؟ نظرات خود را برای ما ارسال کنید.